HIV Testing in Pregnancy: Part of Antenatal Blood Tests - Tongan version

Sivi HIV lolotonga ‘a e feitama´

konga ‘o e ngaahi sivi toto ‘i he sivi feitama´

Sivi HIV

ko e konga ia ‘o e ngaahi sivi toto ‘i he sivi feitama´

Ko e HIV (human immunodeficiency virus) ko ha vailasi eni ‘oku´ ne uesia ‘a e malava ‘e he sino´ ke tau‘i ‘a e ngaahi mahaki pipihi´. ‘O kapau ‘e ‘ikai ke fai ha ‘ilo ki ai pe ‘ikai ke fai hano faito‘o, ‘e faka‘au pe ‘o hoko ai heni ‘a e AIDS (acquired immunodeficiency syndrome pe ‘eitisi´).

‘Oku tokosi‘i pē ‘a kinautolu ‘oku nau ma‘u ‘a e HIV ‘i Nu‘u Sila´. Kaekehe, ‘oku fakautuutu ‘a e tupu ki ‘olunga ‘a e tokolahi ‘o kinautolu ‘oku nau ma‘u ‘eni´ pea ko ia ai, ‘oku fakafaingamālie‘i atu ai ki he kakai fefine feitama´ ha sivi HIV ‘a ia ko ha konga pē ia ‘o ‘enau sivi feitama´. ‘E lava ‘e ha fefine ‘oku´ ne ma‘u ‘a e HIV ke ne fakamafola atu ‘a e vailasi´ ki ha kakai kehe, ‘o kau ai ‘a ‘ene pēpee´ ‘i he lolotonga ‘o ‘ene feitama´, taimi ‘oku fā‘ele‘i ai´, pe mei´ he hu‘ahuhu´.

‘E lava ke fakahoko fakataha pē ‘a e sivi HIV mo e ngaahi sivi toto angamaheni ko ia ‘oku fakahoko ‘i he sivi feitama´ (sivi ke ‘ilo ‘a e kulupu ‘o e toto´ pea mo ‘ilo pe ‘oku´ ne ma‘u ‘a e fekitoa līsasi´, sivi ‘o e tu‘unga ‘o e sela toto hinehina´ mo e sela toto kulokula´, hepataitisi B, mīsele Siamane´ pe lüpela´ pea mo e sīfilisi´). ‘E lava ke ngāue‘aki pē ‘a e fo‘i toto ‘e taha ki he ngaahi sivi´ ni kotoa. ‘Oku ta‘etotongi pē ‘a e kotoa ‘o e ngaahi sivi´ ni ki he kakai fefine tokolahi.

Loto ki ai ‘i he funga ‘o e ‘ilopau

Hangē pē ko ia ‘oku hoko ‘i he ngaahi sivi kehe ‘i he sivi feitama´, ‘oku mahu‘inga ke ke ma‘u atu ha ngaahi fakamatala fe‘unga ke tokoni atu ki ho‘o fili ki hono fakahoko ‘a e sivi´ ni.

Kapau ‘oku ‘i ai ha‘o ngaahi tāla‘a pe ‘oku´ ke toe fiema‘u ha ngaahi fakamatala lahi ange felāve‘i mo e sivi HIV, talanoa mo ho‘o GP, mā‘uli´ pe toketā mataotao ‘oku´ ne tokanga‘i koe´. Te ke ngali fiema‘u foki ke ke talanoa ki heni mo ho hoa´, fāmili´ pe kāinga´.

‘Oku ‘i ai ‘a ho‘o totonu ke ke fili ke ‘oua te ke kau ‘i he ngaahi sivi ko eni´.

Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘o hono fakahoko ‘o e sivi HIV?

‘Oku meimei ko e tokolahi ‘o e kakai fefine feitama ‘oku nau ma‘u ‘a e HIV, ‘oku ‘ikai ke nau ‘ilo ‘e kinautolu ia ‘oku nau ma‘u ‘a e vailasi´ ni. Ko e sivi´ ni pē ‘a e founga ‘e lava ke ‘ilo ai eni´.

‘E lava ‘e ha fefine ‘oku´ ne ‘ilo ‘oku ma‘u ia ‘e he HIV, ke ne ma‘u atu ha faito‘o ‘i he vave taha´ pea pehē ki ha ngaahi tokoni ma‘a´ na, ma‘a hono hoa´, fāmili´ pe kāinga´, pea ‘e tokoni foki eni ki hano fakasi‘isi‘i ‘o e faingamālie ke ma‘u ai ‘e he‘ene pēpee´ ‘a e vailasi´ ni.

Ko e tokolahi ‘o e kakai fefine feitama´ ‘e hā mai mei´ he ola ‘o honau sivi´ ‘oku ‘ikai ke nau ma‘u ‘e kinautolu ia ‘a e HIV.

‘Oku tonu haohaoa fēfē nai ‘a e sivi´ ni?

‘Oku mātu‘aki tonu haohaoa ‘aupito ‘a e sivi´ ni. Kaekehe, ‘e ‘i ai ha ki‘i falukunga kakai fefine ‘e ni‘ihi ‘e ‘ikai ke fu‘u hā mahino mai ‘a e ola ‘o honau sivi´ pea ‘e fiema‘u leva ke toe fai hano sivi‘i tu‘o ua honau toto´. ‘I he taimi lahi, ‘oku fa‘a hā mai mei´ he sivi fika ua´ ‘oku ‘ikai ke ne ma‘u ‘e ia ‘a e vailasi´.

‘E anga fēfē nai ha‘aku ma‘u ‘a e ola ‘o hoku sivi?

‘E ‘oatu ‘a e ola ‘o ho sivi´ ‘e he tokotaha ngāue ki he mo‘ui lelei´ ko ia na‘a´ ne fakahoko ‘a ho sivi toto´.

Kapau kuo hā mai ‘i ha ola ‘o ha sivi HIV ‘o ha fefine ‘oku´ ne ma‘u ‘a e vailasi´, ‘e ‘oatu leva ha tokoni faka-polofesinale, tokoni mo e poupou ki hono tokanga‘i ‘a ‘ene tu‘unga fakaemo‘ui-lelei´, mo‘ui lelei ‘a ‘ene pēpee´ pea mo ia ‘a hono hoa´, fāmili´ pe kāinga´. ‘E tuku atu ‘a e kakai fefine ‘oku nau mo‘ua ‘i he HIV ke tokangaekina mo faito‘o kinautolu ‘e ha kau toketā mataotao.

‘Oku felave fēfē nai ‘a e faito‘o?

‘Oku mātu‘aki felave ‘aupito ‘a e faito‘o ‘oku fai ke ta‘ofi hano ma‘u ‘e he pēpee´ ‘a e vailasi HIV. Kapau ‘e ‘ikai fai hano faito‘o, ‘oku pēseti ‘e 25 ‘a e ngalingali ke fā‘ele‘i mai ‘a e pēpee´ kuo´ ne ‘osi ma‘u ‘e ia ‘a e vailasi HIV. Kapau ‘e faito‘o, ‘oku pēseti pē ‘e 1 ‘a e ngalingali ke fā‘ele‘i mai ‘a e pēpee´ mo e vailasi HIV.

‘Oku mahu‘inga ‘a hono faito‘o leva mo hono tokonia ‘o e kakai fefine ‘oku nau ma‘u ‘a e vailasi HIV, he ‘oku tokoni eni ke hokohoko atu ai pē ‘a ‘enau mo‘ui lelei´.

Ko e hā ‘a e faito‘o?

‘Oku fa‘a ‘oatu ki he kakai fefine feitama ko ia ‘oku nau mo‘ua ‘i he HIV ‘a e ngaahi faito‘o kehekehe pē, ‘o kau ki ai ‘a e:

• faito‘o ‘i he lolotonga ‘o e feitama´ mo e fā‘ele´ ke tokoni ki he kakai fefine ko eni´ ke nau nofo mo‘ui lelei ‘i ha vaha‘a taimi lōloa, pea ke faka‘ehi‘ehi‘i kinautolu mei ha‘anau fakamafola atu ‘a e vailasi´ ki he pēpee´
• fale‘i felāve‘i mo e ngaahi founga fā‘ele ‘e malu mo hao´
• ngaahi faito‘o ma‘a´ e pēpee´ ‘a ia ‘e ‘oange eni ‘i he ngaahi fuofua uike hili ‘a hono fanau‘i´. ‘Oku fokotu‘u mai ‘i he ngaahi fakatotolo fakavaha‘apule‘anga fakamuimui taha´, ko e ngaahi faito‘o ko ia ‘i he kimu‘a pea mo e hili ‘a hono fanau‘i mai ‘o e pepee´ ‘oku ‘ikai ke ‘i ai ha‘anau kaunga kovi ki he fanga ki‘i pēpee´
• fale‘i felāve‘i mo e founga fafanga ‘oku malu mo hao taha ma‘a´ e pēpee´.

Fēfē nai ‘a hono tauhi malu mo hao ‘o e ngaahi fakamatala?

‘E tauhi malu mo hao ‘a e ngaahi ola kotoa pē

Kapau kuo ma‘u ‘e ha fefine ‘a e vailasi´, ‘e tokangaekina ia ‘i he founga ‘oku fakapolofesinale, faka‘apa‘apa‘ia pea malu mo hao foki.

‘E tauhi ‘a e ngaahi ola ‘o hono ngaahi sivi´ fakataha mo hono ngaahi fakamatala fakafaito‘o´ ‘a ia ko kinautolu pē ‘oku nau tauhia ia´ te nau ala ma‘u ‘a e fakamatala ko ia´.

Ke fakapapau‘i ‘oku malu mo hao pea ‘aonga atu ‘a e polokalama´ ni ki he kakai fefine´, ‘e tauhi mo vakavakai‘i lelei fakapule‘anga eni. ‘Oku ‘uhinga eni ko e ngaahi fakamatala kotoa pē ‘e ma‘u mei´ he ngaahi sivi takitaha ‘e tauhi ia ki hano vakavakai‘i lelei ‘o e polokalama´ ni. ‘E ‘ikai lava ke ‘ilo ia mei heni pe ko hai ‘a e kakai fefine ko ia´.

‘Oku tokanga‘i ‘a e Polokalama Sivi HIV feitama´ ‘e he ‘Iuniti Sivi Fakafonua ‘a e Potungāue Mo‘ui´. ‘Oku taumu‘a ‘a e Polokalama´ ni ke sivi‘i ke ‘ilo ‘a e vailasi HIV ‘i he kakai fefine feitama´ ke tokoni eni ki hono fakasi‘isi‘i ‘o e tokolahi ‘o e fanga ki‘i pēpē ‘oku fanau‘i mai mo e vailasi HIV.

Ki ha ngaahi toe fakamatala lahi ange felāve‘i mo e polokalama´ ni, vakai ki he uepisaiti ‘a e ‘Iuniti Sivi Fakafonua´: www.nsu.govt.nz

Ki ha ngaahi fakamatala lahi ange felāve‘i mo e sivi HIV lolotonga ‘a e sivi feitama´

• talanoa mo ho‘o GP, mā‘uli´ pe toketā mataotao´
• vakai ki he uepisaiti ‘a e Kautaha ‘a Nu‘u Sila ki he ‘Eitisi´ (New Zealand AIDS Foundation): www.nzaf.org.nz
• vakai ki he uepisaiti ‘a e Positive Women Inc: www.positivewomen.org.nz