Immunise during pregnancy - Samoan version - HE2581

This leaflet is for use during pregnancy. It explains the immunisations recommended to protect against serious diseases such as whooping cough and influenza.
The full resource:
Faia tui puipui itaimi e feagai ai ma ma'itaga
Puipuia o lau pepe ma oe mai le tale-vivini ma le maua i le fulū
O lenei pepa fa'asalalau, e mo fafine ma'itaga ma o latou aiga. E fa'amatala atu ai o tui puipui o se mea tatau mo le puipuiga o tinā ma pepe e tete'e atu ai mo fa'ama'i ogaoga e pei o le tale-vivini ma le ma'i fulū.
E fai fua tui puipui e tete'e ai i le tale-vivini male fa'ama'i ole fulū
O le a le tale-vivini?
O le tale-vivini (whooping cough) o se fa'ama'i ogaoga tele ma e faigofie lava ona salalau e ala i le tale ma le manavaina o le ea i le isu ma le fofoga.
O le faiga o tui puipui mo le tale-vivini o se mea e tatau ona fai mo so'o se taimi e ma'itaga ai aua o puipuiga nei e toe mou atu mo se vaitaimi.
E fa'apefea ona o'o i tulaga ogaoga?
O le tale-vivini e o'o lava i tulaga faigatā mo oe ma lau pepe. E mafai ona o'o i tulaga leaga lava o le tale fa'alau soso'o ma i'u ai ina o'o atu i faigata ogaoga e pei o le niumonia ma fa'aleagaina ai le mafaufau.
E amata mai i le lagona o le malulu - tafe le isu, manavaina i le isu ma le gutu, maua i le fiva po'o le vevela ma maua i le fa'ataletale.
O le tale fa'alau soso'o e i'u ina oo i tulaga leaga ma o'o atu ai ina tau le lelei le manava pe fa'ataletale ma o isi taimi e pua'i. O le tale e mafai ona maua ai le tagata e o'o atu i le 3 masina le umi.
O ai e pito sili ona o'o i tulaga fa'aletonu?
O le tale-vivini e pito sili ona leaga mo pepe i lalo o le tasi le tausaga le matutua. O i latou nei e iai faigata i le fafagaina po'o le manava lelei ma e mafai ona ma'i tigaina mana'omia togafitiga i le falema'i. Mo nisi tulaga, o pepe e i'u ina maliliu ai.
O pepe uma e le'i faia tui puipui, o i latou ia e pito sili ona iai tulaga fa'aletonu.
Ia manatua, o tui puipui muamua mo pepe e faia pe o'o i le 6 vaiaso talu ona fanau mai
O le a lenei fa'ama'i o le fulū?
la manatua o le fulū ae le'o le maua i le ma'alili. O auga e o'o i ona tulaga ogaoga ma e aofia ai le tale, ulu tiga, fiva pe vevela, tino tiga ma lagona tiga ma nisi lava tulaga e lagona ai le lē mautonu.
O le fulū e o'o atu i tulaga pito sili ona fa'aletonu mo lou ola aemaise o lau pepe ae le'i fanau mai.
Ua fautuaina le faia uma o tuipuipui e lua a‘o faagasolo le ma‘itaga
E fa'apefea ona o'o i tulaga ogaoga?
O fafine ma'itaga ma a latou pepe e le'i fananau mai, e pito sili ona o'o i tulaga ogaoga ma tulaga faigata e maua mai le fulū. E o'o atu i tulaga e fanau vave le pepe, fano le ma'itaga, maliu le pepe ae le’i fanau mai, aemaise o le fanau mai e maualalo le mamafa o le pepe.
O suiga i vaega i totonu o le tino, i le fatu ma le mama i taimi o ma'itaga, ua avea ai fafine ma'itaga i tulaga maualuga ogaoga e maua i faigata o le fulū.
O fafine ma'itaga e tusa ma le sili i le fa'alima ona aveina i le falema'i mo togafitiga i le fulū nai lo fafine e le'o maua i ma'itaga.
Ua fautuaina le faia uma o tuipuipui e lua a'o faagasolo le ma'itaga
E fa'apefea ona puipui mai ma'ua ma la'u pepe mai nei fa'ama'i?
O tui-puipuia o se auala lelei lea e puipuia mai ai lau pepe fa'apea ma oe mai le tale-vivini fa'apea le fulū.
O le faia o le tui-puipuia mo le tale-vivini o se alagā tatau lea mo le ma'itaga aua le pasiina atu i lau pepe ae le'i fanau mai.
O le tulaga lea e fesoasoani i le puipui ina o lau pepe ae le'i fanau mai seia o'o atu ina fai lona tui puipui muamua i le 6 vaiaso.
O tui-puipuia e tete'e atu ai i le fulū e fautuaina ona faia i taimi o ma'itaga ina ia puipuia mai i fa'ama'i ogaoga e ono a'afia ai lau pepe. O le taimi lelei lava e fai ai tui o le vaitaimi o le tauto'ulu ae le'i o'o i le taumalulū o le vaitaimi lea o le fulū.
O le vaila'au puipuia e sefe lea mo lona fa'aaogaina i taimi o ma'itaga. O le vaila'au puipuia e lē mafai ona o'o atu mo lau pepe, ae o alatoto i lou tino o lo'o feagai ma tui, e mafai ona o'o atu i lau tama.
Pe o le ā le aogā po'o lona taua o lenei vailaau puipuia?
O tui puipui nei e puipuia ai mai le tale-vivini i taimi o ma'itaga o se auala lelei tele lea e puipuia mai ai le pepe ae le'i oo i taimi e fai ai o latou tui puipui.
O lenei puipuiga e le tumau. E mafai ona maua ai le tagata i le tale-vivini i le lumana'i, tusa lava pe na fai lona tui-puipuia pe na maua muamua ai fo'i. O le mea lea e tatau ai ona faia le tui-puipuia mo le tale-vivini e fa'atatau i taimi e maua ai i ma'itaga.
O le faia o tui puipuia mo le fulū e aoga lea e puipui mai ai i le tele o ituaiga siama eseese o le Fulu A ma le B mai le soifua-malōlōina o tagata matutua, ao lo'o i ai le feso'otaiga lelei i le va o le vailaau puipuia ma le fa'atamilosaga a siama 'ese'ese o le fulū.
Ina ua uma ona fānau mai le pepe
Ina ua uma ona fānau mai le pepe, ona ave loa lea e faia o lona tui puipui i taimi fa'atulagaina e puipuia mai ai mai le tale-vivini mai le tele o nisi fa'amai ogaoga.
O le fa'atuai ona faia o tui puipuia mo lau pepe o le 'a avea lea ma tulaga e faigofie ona maua lau pepe i nisi o fa'ama'i pe a o'o i le taimi e a'afia ai i ni fa'ama'i matuiā.
Ona talu ai ma e le fautuaina pe fetaui mo pepe uma o le tui puipuia mo le fulū, o lo'o mafai ona fa'atauina mo pepe mai le tausaga o le 6 masina agai i luga. E fai fua lenei tui-puipuia mo pepe ma tamaiti e iai tala'aga i le tulaga fa'aletonu i le manava ma isi lava fa'amai ogaoga e feagai ma i latou. Talanoa atu i lau foma'i pe afai e te manatu o lo'o a'afia ai lau tama. Fesili i le tou foma'i poo iai nisi tuituipuipui e tatau ona fai mo le puipuia o lau tama.
O nisi auala e puipuia ai lau pepe
- Tagata mātutua e latalata ma feso'otai ma pepe, e fautuaina e tatau ona faia tui-puipuia auā le tete'e atu i le tale-vivini.
- E tatau ona fa'amamao ese mai pepe mai tagata e maua i le tale, e tusa lava pe ua uma ona faia o latou tui-puipuia pe ua uma fo'i ona faia tui-puipuia o pepe.
- E tatau ona lesitala lau pepe i foma'i ina ua fanau mai ina ia mautinoa ai le maua o tulaga i le va'aiga lelei o i latou mo taimi uma.
Puipui lau Pepe
- Lesitala i se fa'atosaga ma foma'i lautele fa'aleaiga – pe afai ua e iloa ua maua oe i le ma'itaga
- Faia tui-puipuia i le taimi o le ma'itaga – e tete'e ai ile tale-vivini ma le fulū
- Faia tui-puipuia o le pepe i taimi fa'atulagaina – 6 vaiaso, 3 masina ma le 5 masina
- E faia fua tui puipuia mo fafine ma'itaga ma pepe – silasila i le fa'asologa o tui-puipuia a le atunu'u (National Immunisation Schedule)
O fea ou te maua ai nisi faamatalaga?
- Fesili i se faletalavai o lata ane
- Talanoa i lau fa'atosaga, tausima'i po'o lau foma'i
- Vili le Healthline 24/7 i le 0800 611 116
- Asiasi le upegatafa'ilagi: www.health.govt.nz/immunisation
Code: HE2581