MMR vaccine: consent form - Samoan version - HE2600

This resource relates to the following topics:
Consent form in Samoan for vaccination against mumps, measles and rubella (MMR), including information for parents and guardians.
The full resource:
Misela, mami ma le rupela: Polokalame Faapitoa mo Tuipuipui
Puipui lau tama mai le misela, mami ma le rupela
Pepa Faatumu o le Maliega: Faamolemole saini ma toe faafoi lenei pepa i le a‘oga.Pepa Faatumu o le Maliega mo le Tuipuipui o le MMR
E toatele tupulaga talavou e lei faia o latou tuipuipui o le misela, mami ma le rupela a‘o laiti. Ina ia taofia le pepesi o nei ma‘i i le lumanai, ua ofoina atu ai le FAIA FUA i a‘oga o tuipuipui o tamaiti a‘oga ina ia puipuia ai i latou mai le misela, mami ma le rupela.Ua saunia i lenei pepa faamatalaga ina ia e silafia e faatatau i le vailaau puipui mo le misela, mami ma le rupela (MMR), ma tāpā lau faatagaga ina ia faia le tuipuipui o lou alo i le a‘oga.
Faamolemole, faatumu mai le isi pepa o le maliega ma faafoi mai i le aoga.
O le ā le misela, mami & rupela?
Misela o se vairusi e pipisi tele. A‘o lei amata faalauiloa mai le tuipuipui, e toetoe lava o tamaiti uma na maua i le misela. O le misela e mafua ai ona oso le lālāvevela, maualuga le fiva, tafe le isu, tale ma tiga ma tagi mata. Afai e tigaina tele, e mafai ona iu ai ina nimonia, fiva afuafu fai‘ai (encephalitis), manava tatā ma iu ai lava i le oti, ae o se mea e seāseā tupu.Mami e mafua mai se vairusi ma e salalau atu i le ea. O le mami e mafua ai ona oso le fiva, tiga le ulu ma fulafula fatupuipui (glands) faataamilo i foliga. Pe a oso mami i le itupa o alii, e mafai ona fulafula ai ona totogasā (testicles) ma i ni tulaga e seāseā tupu, e iu ina lē mafai ai ona maua se fanau. E mafai foi e le mami ona faapogaia ai le fiva faia‘i (meningitis) ma le fiva afuafu fai‘ai (encephalitis).
O tamaiti ua maua i le misela poo le mami ae lei faia ni o latou tuipuipui, e tatau ona oo atu lava i le masina e lē toe avea i le a‘oga ae taofi i le fale.
Rupela e masani lava o se ma‘i e mafua mai se vairusi, e lē matuā tugā tele. E mafua ai ona oso le lālāvevela, le fiva ma fulafula fatupuipui o tamaiti. E matuā matautia lava pe afai e maua ai fafine ma‘itaga auā e mafai ona tutuli, tauaso ma faaleagaina ai le fai‘ai o se pepe e lei fanau mai.
E faapefea ona puipuia lau tama?
O le puipuiga sili ona lelei o le fai o tuiga e lua o le vailaau puipui o le MMR lea e puipuia ai mai le misela, mami ma le rupela. O le aogā o le vailaau puipui e mafai ai e le tino ona faatupu ni vaifaalanu poo polotini o le toto (antibodies) e mafai ona finau e teteeina nei faama‘i.Afai o le tagata ua uma ona fai sona tuipuipui ae ua fesagai ma se tulaga e ono maua ai i nei faama‘i, o le a finau la vaifaalanu (antibodies) na o loo i lona toto e tetee atu i nei vairusi ma puipui mai ai o ia ina ne‘i aafia.
E lua ou tui o le MMR e tatau ona fai ina ia puipuia oe
O le ā le telē o se lelei o loo aogā ai le vailaau puipui o le MMR?
O tuiga e lua o le MMR o le a puipuia ai le 99% o tagata mai le misela ma le rupela, ae puipuia ai le tusa ma le 85% o tagata mai le mami. E iai lava sina vaega toaitiiti o tagata ua uma ona fai le tuipuipui ae oo lava ina mama‘i. Afai e tupu lena mea, e masani ona lē tigaina tele o latou ma‘i nai lo tagata e mama‘i ae lei faia ni tuipuipui.O le ā le saogalemu o le vailaau puipui?
E matuā lelei lava faamaumauga o le saogalemu o le vailaau puipui o le MMR, ma na faaaogā lava i Niu Sila talu mai le 1990. Pe a fia silasila i le lisi o ni aafiaga e ono maua ai, tagai i le vaega o aafiaga taatele.O ai e moomia ona tui i ai le vailaau puipui?
Afai e te lē o mautinoa pe ua fai uma tui e lua o le MMR o lau tama, o le fautuaga a le Matagaluega o le Soifua Maloloina e tatau ona fai lona tuipuipui. E lē o iai nisi atugaluga mo le saogalemu pe afai e toe fai nisi tuiga faaopoopo.O le toatele lava o le tupulaga talavou sa fai ni o latou tui taitasi o le MMR a‘o laiti lava. Peitai ane, o suiga i le Faasologa o le Tuipuipui i le 2001 ma le tau leai o se malosi i polokalame faamanatu sa fai a‘o lei oo mai i le 2005, o le mafuaaga lena o le toatele o tupulaga talavou ma tupulaga matutua e lei matuā puipuia atoatoa.
Afai e te sau mai se isi atunuu e aofia ai ma Atumotu o le Pasefika, atonu pe ese ni vailaau puipui sa tou faaaogāina ma atonu e lē o puipuia ai oe mai le misela, mami ma le rupela.
Afai e te lē o mautinoa ma ua lē mafai ona toe maua ni faamaumauga, e fautuaina oe e le Matagaluega o le Soifua Maloloina ina ia fai loa nei lou tuipuipui o le MMR.
O ai e lē tatau ona faia ni o latou tuipuipui?
E iai ni nai tamaiti e lē tatau ona faia ni o latou tuipuipui. Talanoa atu i lau foma‘i, se foma‘i faapitoa poo se tausi soifua a‘o lei sainia lenei pepa, pe afai o lau tama:- sa tigaina ni āuga na oo i ai ina ua uma ona fai sona tuipuipui i le taimi ua te‘a
- o loo togafitia i le kanesa poo se isi ma‘i tugā
- sa fai sona tuigātoto poo nisi vaega o le toto na tuiina ia te ia i le tausaga talu ai.
E mafai lava ona fai pea tuipuipui o tamaiti e aafia i le sela, e ilitata tino i nisi mea (allergy), pe o loo faatoa malosi mai se ma‘i e pei o se fulū faamaalili.
E faapefea ona faaoo atu le vailaau puipui?
E faaaogā se tui e tui atu ai le vailaau puipui o le MMR i le vaega pito i luga o lou ogalima. E oo atu i le lua tui o loo faia i le a‘oga. O le a logo atu e lau a‘oga le taimi e toe fai ai lou tui lona lua.O fea le isi mea e mafai ona ave i ai la‘u tama e fai ai lona tuipuipui?
O loo faia fua foi tuipuipui o le MMR i foma‘i faaleaiga, o nisi o foma‘i o loo suia fualaau ma vaillaau (pe afai ua 16 ou tausaga pe sili atu), ma isi nofoaga a le soifua maloloina i le tou pitonuu. Afai e toe sui lou mafaufau pe tatau ona fai le tuipuipui o le MMR o lou alo i le a‘oga, faamolemole ia e fesootai sa‘o atu i le tausi soifua a le a‘oga.Fesoasoani e taofi le pipisi tele atu o le misela, mami ma le rupela i lo tatou pitonuu – faatumu le pepa o le maliega ma toe faafoi i le a‘oga i le aso lenei!
Aafiaga taatele
E pei ona masani ai i tuipuipui uma, e ono lagona e lou alo le tiga o lona lima, e mūmū pe fula foi le vaega o le lima lea sa tui.E itiiti ifo i le toatasi mai le toasefulu tamaiti e ono iai ni nai āuga laiti e aafia ai i le va o le 5 ma le 12 aso talu ona fai o latou tuipuipui, e pei o le tau faavelavela, se lālāvevela pe tau fulafula foi fatupuipui (glands).
O isi āuga e mafai ona tutupu, e masani lava i totonu o le aso e tasi pe lua, e aofia ai le:
- tiga le ulu
- fiva (lagona le vevela)
- faafaufau (lagona le ma‘i)
- matapogia, taavilivili le ulu (tau tiga laitiiti le ulu); e mafai ona taofia mai le iai o āuga nei o le matapogia pe taavilivili le ulu, pe a fai lelei se mālūtaeao poo se ‘aiga o le aoauli a‘o lei faia le tuipuipui
- lē o lelei faalogona masani (lagona e lē o malosi, tiga solo vaega o le tino).
O le a avatu foi e le tagata o loo faatinoina le tuipuipui i lou alo ni fautuaga i le mea e fai pe a uma ona fai lona tuipuipui.
O faamatalaga e faatatau i isi āuga e ono maua ai e ui e seāseā tupu, o loo maua i luga o le initaneti i le www.medsafe.govt.nz.
E itiiti lava se avanoa e ono maua ai lou alo i se aafiaga matuiā pe a faatusatusa atu i le telē o le avanoa e ono aafia ai i ni aafiaga tumau mai faama‘i e ono aafia ai.
A iai nisi suiga e lē masani ai lou alo poo ni āuga ogaoga ua aliali mai ina ua uma ona fai le tuipuipui, faafesootai loa le tou fomai poo le tausi soifua lautele i lou vaipanoa. E mafai foi ona e vili le Healthline i le telefoni vilifua o le 0800 611 116 i soo se taimi, 24 itula o le aso, 7 aso o le vaiaso. E tatau ia i latou o loo galulue i le soifua maloloina ona lipoti atu ni āuga e aliali mai pe a uma ona fai le tuipuipui, i le Centre for Adverse Reactions Monitoring (CARM). E mafai foi ona e lipotia sa‘o atu i ai i le upega tafailagi a le CARM (www.otago.ac.nz/carm).
Fai le tuipuipui i le a‘oga pe i le tou GP
O fea ou te maua ai nisi faamatalaga?
- Talanoa i lau foma‘i poo le tausi soifua
- Tagai i le www.health.govt.nz/immunisation
- Pe a fia iloa nisi faamatalaga o ni suesuega e uiga i le vailaau puipui, saili i le www.medsafe.govt.nz. mo le “MMR” poo le “Priorix”
- Telefoni e vilifua 0800 IMMUNE (0800 466 863)
- Faafesootai sa‘o le tausi soifua a le a’oga pe afai o e manaomia nisi faamatalaga mo le faatumuina o lenei Pepa o le Maliega a Mātua, poo e manaomia foi nei faamatalaga i se isi gagana.
Aiātatau a lē o faaaogāina
O le Code of Health and Disability Services Consumers’ Rights e faaaogā mo auaunaga uma lava tau le soifua maloloina ma auaunaga mo ē e iai manaoga faapitoa i totonu o Niu Sila. Mo nisi faamatalaga, tagai i le www.hdc.org.nz pe vili le 0800 555 050.Malupuipuia o Faamatalaga
E ono tuuina mai e a‘oga nisi o faamatalaga e pei o igoa o tamaiti, numera o potu a‘oga, aso fanau, tuatusi ma o latou tagatānuu. E tatau ona muai logoina oe e le a‘oga a’o lei faamatuuina na faamatalaga. O nei faamatalaga, faatasi ma faamatalaga ua e tusia i le Pepa o le Maliega a Mātua, e fua i ai le faatulagaina o lenei polokalame mo le tuipuipui. O faamatalaga mai le pepa o le maliega ma auiliiliga o tuipuipui taitasi na fai pe na teena, o le a faamauina uma e le komiti faafoe a le tou soifua maloloina faaitumalo. O le a tuuina atu nisi faamatalaga i le National Immunisation Register.O le National Immunisation Register o se faamaumauga mo le atunuu atoa, o loo iai i le Matagaluega a le Soifua Maloloina, lea o loo faamaumau uma ai tuipuipui o loo faia i tagata i totonu o Niu Sila.
O nei faamatalaga o loo puipuiamalu e le Health Information Privacy Code. E na‘o i latou ua iai le faatagana i totonu o le soifua maloloina e mafai ona vaai, faaaogā, pe suia nisi o nei faamatalaga. Peitai e mafai e oe ona e tagai i ai i faamatalaga mo lou alo ma faasa‘o nisi o faamatalaga. A e manao e fai lena mea, e tatau ona faafesootai le tou tausi soifua mo le lautele, le tou fomai poo se nofoaga a le soifua maloloina.
O le a faaaogā e tausi soifua mo le lautele nei faamatalaga:
- e faafesootai ai le tou fomai poo se nofoaga a le soifua maloloina, pe a moomia ona latou siaki poo ā tuipuipui o lou alo ua uma ona fai
- pe afai o iai ni atugaluga tau le soifua maloloina o lou alo
- e logoina ai le a‘oga pe na fai pe lei faia foi se tuipuipui o lou alo
- e fesoasoani i le iloiloina lelei o lenei polokalame mo tuipuipui ma le fuafuaina o nisi polokalame i le lumanai, poo
- e tuuina atu ai lou alo i le fomai a le tou aiga poo le tausi soifua mo le faia o lona tuipuipui pe afai e lei faia i le a‘oga.
Mo nisi faamatalaga i le faailoaina o le lisi a le a‘oga, malupuipuia o ou faamatalaga ma le faaaogāina o ni faamaumauga, tagai i taiala mo mea faapena a le komiti faafoe o le soifua maloloina i lou itumalo. A iai ni au fesili i le malupuipuia o ou faamaumauga, e mafai ona e imeli i le enquiries@privacy.org.nz pe faafesootai le Privacy Commissioner i le telefoni vilifua mo fesoasoani, le 0800 803 909.