Positivi e ola ‘o e sivi ngākau lahi - Tongan - HE2715

Brief information in Tongan for people who have received a positive bowel screening test result. The most common further investigation is a test called a colonoscopy, that checks the bowel.
The full resource:
Hā leva e me’a ‘e hoko?
Positivi e ola ‘o e sivi ngākau lahi - ko e hā leva e me’a ‘e hoko atu ki ai?
‘Oku ‘uhinga e positivi ‘a e ola ho’o sivi ngākau lahí ko e ma’u e toto ‘i ho’o tu’umama’o (poo). Mahalo pe te ke ongo’i hoha’a pe ‘ohovale. ‘Oku mahino pe ia, ka ‘oku mahu’inga ke ke ‘ilo’i ko e positivi e olá ‘oku ‘ikai ‘uhinga ia ‘oku ma’u koe ‘e he kanisā ngākau lahi. Ko e toto ‘oku ‘asi ‘i ho’o tu’umama’ó (poo) ‘oku fa’a fakatupunga ia ‘e he fanga ki’i fo’i fuofua (polyps) ‘oku tupu ‘i he ngākau, pe ha me’a kehe hangē ko e kahi - haemorrhoids (piles). ‘Oku faingofua pe hono faito’o ‘o’ona.
Hā leva e me’a ‘e hoko?
‘E fiema’u ke hokohoko atu pe hono sivi koé ke ‘ilo e tupu’anga ‘o e toto. Ko e sivi colonoscopy pe ‘oku angamaheni ngāue’aki.
‘E ‘i ai pe tokotaha ngāue mei he polokalama sivi ngākau lahí ‘e fetu’utaki atu ‘o alea’i ha ‘aho ke fakahoko ai ho’o sivi colonoscopy.
‘E malava ke ke ‘eke ai pe ha ngaahi fehu’i fekau’aki mo e sivi colonoscopy. Te ke lava foki ‘o talanoa ki ai mo ho’o toketā.
Ko e hā ‘a e sivi colonoscopy?
‘I he lolotonga hono fakahoko ‘a e sivi colonoscopy ‘e ngāue’aki ‘e ha toketā pe neesi ‘oku taukei hono fai e ngāue ni ha ki’i me’afaitā si’isi’i ‘aupito ke sio ai ki he ‘aofi ‘o e ngākau lahi. Ko e me’afaitā ‘oku fakahū ia ‘i ha mui’i tiupi molū fuosi’i ‘o fakamono ‘i he mui (bottom) ki loto ki he ngākaú. ‘Oku ngāue’aki leva e ki’i me’afaitā ke sio lelei ai ki he ‘aofi ‘o e ngākaú ke ‘ilo pe ‘oku ‘i ai ha palopalema.
‘Oku lava ‘e he sivi colonoscopy ‘o tala pe ‘oku ‘i ai ha fanga ki’i fo’i fuofua (polyps) pe kanisā ‘i he ngākau. Ko e fanga ki’i fo’i fuofuá (polyps) ‘oku ‘ikai ko ha kanisā, ka ‘e malava kenau tupu ‘o hoko ko e kanisā hili ha ngaahi ta’u. Kapau ‘e ‘ilo’i, ‘e to’o ia ke tokoni ki hono ta’ofi ‘aki e kanisā mei ha’a ne hoko. Ko e fanga ki’i fo’i fuofua (polyps) ‘e to’ó ‘e ‘ave ia ki ha leepi (laboratory) ‘o sivi na ‘oku ‘i ai ha sela (cells) ‘oku ma’u ‘e he kanisā.
‘Oku fakafuofua ki he toko 7 he kakai ‘e toko 10 kotoa pe ‘oku sivi colonoscopy ‘i he polokalama sivi ngākau fakafonua National Bowel Screening ‘e ma’u e fanga ki’i fuofua (polyps) ‘ia kinautolu. Fakafuofua leva ki he toko 7 he kakai ‘e toko 100 ‘oku nau kau ‘i he polokalamá tenau ma’u e kanisā. ‘A ia ko e meimei vahe-tolu-’e-taha ‘o e kanisā ‘oku malava ke ‘ilo kimu’a kei taimi.
‘E mamahi?
‘E ‘i ai e ni’ihi tenau ongo’i ‘a e ki’i mamahi ‘i he taimi ‘e fakahoko ai e sivi colonoscopy. Kimu’a hono fakahoko e sivi colonoscopy ‘e ‘oatu ha vai faito’o ke ke inu ke fakamohe ‘aki koe mo tokoni ke ‘oua te ke ongo’i e mamahi ‘a hono fakahoko e sivi colonoscopy. ‘E ‘i ai pe toketā mo e neesi ‘i he loki siví ke tokanga’i koe.
‘E anga fēfē ‘eku teuteu ki he sivi colonoscopy?
Kimu’a pea fakahoko ho’o sivi colonoscopy ‘e fiema’u ho ngākaú ke ma’a koe’uhi kae lava ke ‘asi lelei e ‘aofí. ‘E malava ke fekau’i koe ke ‘oua na’a ke kai ha me’akai ‘i he ‘aho kimu’a pea fakahoko ho’o sivi colonoscopy. ‘E fiema’u ke ke inu ‘a e vai faito’o fufulu ngākaú ke ne ‘ai koe ke ke fakalele pea ma’a ai ho ngākau. Ko e fakahinohinó ‘e ‘oatu fakataha ia mo ho’o tohi ‘apoinimeni.
Ko e hā e lōloa ho’o nofo falemahaki?
Ko e angamaheni ‘o e sivi colonoscopy ‘oku ‘ikai a’u ia ‘o houa ‘e taha, ka ‘e fiema’u pe ke ke ‘i falemahaki ‘i ha ngaahi houa si’i.
‘E ‘i ai e neesi pe toketā kemou talanoa kimu’a he sivi colonoscopy mo tali ha ngaahi fehu’i te ke ‘eke. ‘E tala atu leva ke ke fakamo’oni ‘i ha tohi felotoi. ‘Oku ngofua pe ke ‘i ai hao fāmili pe ha taha tokoni ofi kemou ‘i he lokí kimu’a pea fakahoko ho’o sivi colonoscopy. ‘Oku mahu’inga ke ‘oua na’a ke fai ha ngāue ‘i he ‘aho hokó hili ho’o sivi colonoscopy.
‘E ‘ikai fakapotopoto ke ke faka’uli me’alele pe ngāue kapau na’a ke inu e vai ke fakamohe ‘aki koé.
‘Oku ‘i ai ha ngaahi palopalema ‘e hoko mei he sivi colonoscopy?
Oku malu ‘aupito pe hono fakahoko ‘o ha sivi colonoscopy. Neongo ia, ‘oku lahi pe mo e ngaahi sivi fakafaito’o kehe ‘oku malava ke hoko ai ha palopalema. ‘Oku si’isi’i pe ha palopalema ‘e hoko ‘i he sivi colonoscopy, pe ‘autoto ko e tupu mei hono to’o ‘o e fanga ki’i fo’i fuofua (polyps), pe ha lavea ‘e hoko ki ho ngākau. Kapau ‘e hoko ha me’a pehé ‘e fiema’u leva ke fai ha faito’o ki ai.
‘E fiema’u keu totongi ‘a e sivi colonoscopy, mo ha ngaahi sivi pe faito’o kehe?
‘Oku ta’etotongi pe ‘a e sivi colonoscopy mo ha ngaahi sivi pe faito’o ‘e hokohoko atu ‘oku fakalele ‘e he potungāue mo’uí kapau ‘oku ke ‘atā ki ai.
Fēfē kapau ‘e ‘ikai keu lava ki he ‘eku ‘apoinimeni?
Kātaki ‘o tā mai he vave tahá kapau ‘e ‘ikai te ke lava mai ki ho’o sivi colonoscopy. ‘Ngāue’aki e fika telefoni ‘oku ‘asi ‘i ho’o tohi ‘apoinimeni. Temau hanga leva ‘o faka’aho ha’o ‘apoinimeni fo’ou.
Ko e hā e me’a ‘e hoko kapau ‘oku ou kanisā?
Kapau ‘oku ma’u koe ‘e he kanisā ‘e fakahoko leva koe ki ha toketā sipesalisi. Ko e faito’o tefito ‘o e kanisā ko e tafa. ‘E malava pe ke kau ki ai mo e faito’o chemotherapy pe radiotherapy.
Ko e hā e tu’unga ola lelei ‘o hono faito’o ‘o e kanisā ngākau lahi?
Ko kinautolu ko ee ‘oku ‘ilo’i kei taimi mo fakapapau’i ‘oku nau puke he kanisā ‘oku lahi ange faingamālie ke nau sai ‘i hono faito’o kinautolu. Kapau ‘e toki ‘ilo kimui kuo mafola lahi e kanisā ‘e faingata’a ange hono faito’ó.
Ki ha toe fakamatala lahi ange
- Hū ki he TimeToBowelScreen.nz
- Telefoni ta’etotongi 0800 924 432, Monite ki he Falaite 8am-6pm
- ‘Imeili info@bowelscreening.health.nz
Ko e fakamatala fekau’aki mo kinautolu ‘oku ‘atā ki he ngaahi tokoni fakapa’anga ‘a e potungāue mo’uí vakai ki he uepisaiti ‘a e Health New Zealand | Te Whatu Ora pe tā ki he 0800 924 432
Fakamatala ‘i he ngaahi lea kehe
Ko e tohi fakamatala ko ení ‘oku malava ke ma’u atu ia he fōmeti tatau ‘i he ngaahi lea kehe ko eni:
Te Reo Māori, Cook Islands, Samoan, Fijian, Rotuman, Kiribati, Tongan, Tuvaluan, Niuean, Tokelauan, Simplified Chinese, Traditional Chinese, Korean, Hindi, Punjabi, Tagalog, Arabic mo e Burmese.