Breastfeeding Your Baby – Tongan version - HE2101

Reviewed
June 2019
This resource relates to the following topics:

Clear, simple suggestions in Tongan cover the nursing relationship, why breast milk is a baby’s best food, different ways to hold the baby during breastfeeding, how to ensure the baby is on the breast in the best way, frequency of feeds, breast care and further help. Reissued as a HealthEd resource.

Download resource

Download PDF

Order resource

Details

Reviewed
June 2019
Format
Booklet 150 x 148 mm
HE code
HE2101
Language
Tongan

The full resource:

Ko hono Fakahuhu ho‘o pēpee´

Ko e fakahuhu´ ‘oku kau ia he taimi feohi oou mo e pēpee´

  • ‘e lava ke kamata leva hono fakahuhu ‘a pēpē hili hono fā‘ele‘i mai´
  • malava foki ke fuoloa pea´ ke toki anga ki hono fakahuhu e pēpee´
  • ka ma‘u fale‘i lelei pea ‘e lava noa pē ‘e he fa‘ē tokolahi, ke fakahuhu ‘enau pēpee´

Koe hu‘ahuhu´ ‘a e meakai lelei taha ma‘a´ e pēpee´

  • Koe me‘akai pē ‘eni ‘oku fiema‘u ke kai mo inu ho‘o pēpee´ ‘i he ‘uluaki ono mahina´
  • ‘oku tokoni e hu‘ahuhu´ ke malu‘i ho‘o pēpee´ mei he fofonu´, langa kete´ mo e pihi´
  • ‘oku tokoni ke nonga mo fiefia ho‘o pēpee´

‘Oku lelei ‘a e fakahuhu´ kiate koe foki he oku

  • ta‘etotongi
  • ‘ikai fakamole taimi
  • ma‘u e faingamālie ke ke mālōlō ai lolotonga e fakahuhu´
  • tokoni ke ke vāofi ange ai mo ho‘o pēpee´

Lahi e ngaahi founga ke ke fakahuhu ai ho‘o pēpee´ – kumi e founga ‘oku fakafiemālie kiate koe´

  • fakatafa‘i ‘a pēpē ke hanga atu kiate koe
  • puke mai hono tu‘a´ ‘aki ho nima´
  • puke ke fa‘aki ki ho sino´

Puke mai ‘a pēpee´ ki ho huhu´ – ‘oua ‘e fusi ho huhu´ ke a‘u kia pēpee´

  • Fiema‘u ke
    • fakamanga LAHI e ngutu ‘o pēpee´
    • ‘ai atu e ‘elelo ‘o pēpee´
    • lave e kumukumu ‘o pēpee´ ki ho huhu´
  • Puke ai ‘a pēpē ‘o fakahuhu leva

Taimi ‘oku fafanga ai ho‘o pēpee´ he founga totonu

  • ‘oku fa‘apuku ‘e pēpē ‘a e konga lahi ho huhu´
  • ‘oku FA‘AKI e kumukumu ‘o pēpee´ ki ho huhu´
  • kapau te ke mātu‘aki fanongo ‘e malava pē ke ke ongo‘i e folofoloifo ‘e pēpē e hu‘ahuhu´
  • lava pē ke ke ongo‘i mamahi‘ia he kamata hono fakahuhu´ kā ‘e faifai pē pea si‘isi‘i ange e mamahi´

‘Oku totonu ke fakafiemālie kiate koe ‘a e fakahuhu´

  • ka ‘ikai – kamata fo‘ou – mono ho tuhu´ he tafa‘aki ngutu e pēpee´ ke ta‘ofi ‘ene komo´
  • ka ‘ikai ke komo lelei ‘a pēpē ‘e tupu ai e ngaahi palopalema
  • kapau te ke ongo‘i ‘oku mamahi ‘a e mata‘i huhu´ pe ko ho huhu´ – kumi fale‘i he vave taha´ (sio ki he peesi fakamuimui)

Ko fē ‘a e taimi ke fafanga ai ‘a pēpee´?

  • ‘e ‘i ai pē ngaahi faka‘ilonga ‘a pēpē:
    • kamata ke ‘ā hake
    • takalo hono ‘ulu´
    • fakamanga mo mapuni hono ngutu´, kamata ke komokomo
    • kai tuhu pe ko ‘ene kai hono nima´
      • ka tatangi kuo fuoloa ‘ene fiekaia´
  • koe pēpē fo‘ou´– fafanga tu‘o 8 ki he 12 ‘i he houa ‘e 24
  • ‘e fiema‘u ke fafanga ‘a e pēpee´ ‘i he taimi po‘uli´
  • ‘e ‘i ai e ngaahi ‘aho ‘e toe lahi ange ‘a e fiema‘u ‘a pēpē ke fakahuhu´
  • tātaaitaha ha maha e hu‘ahuhu´ – ko e tu‘o lahi ange ho‘o fakahuhu´, ko e lahi ange ai pē ia ho hu‘ahuhu´

Te ke kei lava pē ‘o fakahuhu...

  • taimi teke ‘eva ai mo pēpee´
  • ka fiema‘u ke tuku ‘a pēpē ka ke ‘alu ki ha feitu‘u – pea ke kumi fale‘i mei´ ha taha ki he founga ke tatau ai ho hu‘ahuhu´ (sio ki he peesi fakamuimui)
  • kapau te ke foki ‘o ngāue (lau ‘a e tohi “Fakahuhu mo Ngāue´”)
  • ‘i he faka‘au ke fu‘u lahi ange ho‘o pēpee´ – ‘oku lelei ‘a e fakahuhu e ngaahi pēpee´ kae‘oua kuo nau ta‘u taha pe laka hake ai

Fiema‘u ha tokoni

Kole tokoni mei´ ho fāmili´ mo ho ngaahi kaungāme‘ a´

  • lava ke tokoni atu ho hoa´ pe ko hao fāmili ke va‘inga, to‘otama, fetongi e napikeni´, pe ko e kaukau‘i e pēpee´
  • lava ke nau tokoni ‘i he foo´, feime‘atokoni´, sōpingi´ mo to‘otama ‘i ho‘o fānau lalahi ange´

Fiema‘u ha tokoni fekau‘aki mo e fakahuhu?

Kumi tokoni he vave taha

Ko e ngaahi feitu‘u ‘eni te nau ala lava ke tokoni‘i koe. Ko e ngaahi fika telefoni lahi ‘oku ma‘u ia mei´ he tohi telefoni´.

  • Mei ho‘o mā‘uli´ (neesi fai fa‘ele) pēko ha mā‘uli pe (LMC)
  • Ho‘o Neesi fakafeitu‘u Well Child/Tamariki Ora
  • Palaniketi´ (Plunket)
    • Neesi Plunket ofi taha atu ki ho ‘api´
    • Senitā ‘o e Famili´
    • Ka fiema‘u ha tokoni mo ha fakamatala kātaki ‘o telefoni ki he kautaha fale‘i Well Child Telephone Advice Service he 0800 611 116 pē PlunketLine he 0800 933 922
  • La Leche League – Ko e kautaha ‘eni ‘oku nau taukei foki ke ‘oatu ha fale‘i lelei kiate koe
  • Kautaha fale‘i ki hono fakahuhu e pēpee´ – ‘i falemahaki pe palaiveiti. Telefoni ki he falemahaki fai fā‘ele ofi taha atu´ pe ko e 0800 452 282 (taimi ‘aho) ke ‘oatu ha fale‘i
  • Kiliniki fale‘i ‘i hono fakahuhu ‘o pēpee´
  • Senitā ma‘a´ e mātu‘a tauhi fānau (Parents Centre)

Kapau oku ikai ke ola lelei a e falei oku oatu´ pe oku ikai fakafiemālie kiate koe – toe kumi falei mei´ ha taha kehe

Fakamālō heni ki he ngaahi fa‘ē, tamai mo e fanga ki‘i pēpē kotoa pe, Poate Mo‘ui Lelei Fakavahe Waitemata. Pule‘anga ‘Aositeleliā‘i he‘enau fakangofua ke liliu si‘i ‘enau tohi "‘Lava ke fakahuhu ho‘o pēpee´ " 1998.

ISBN: 978-0-478-19311-4 (print)
978-0-478-19312-1 (online)