Tau fakakatoatoaaga kua moua ke lata mo e tivi he hala fakavao - Niue - HE2717

Reviewed
July 2024
This resource relates to the following topics:

Brief information in Niuean for people who have received a positive bowel screening test result. The most common further investigation is a test called a colonoscopy, that checks the bowel.

Please note that orders are restricted to 50

Download resource

Download PDF

Order resource

The full resource:

Ko e heigoa ke mautali ki ai?

TimeToBowelScreen.nz 

Ka fakamooli kua positivi e tau fakakatoatoaaga he tau tivi he hala fakavao - ko e heigoa mogonai ka taute?

Kaeke kua fakaamoli mai he tau tivi kua positivi e tau kumikumiaga he tivi he hala fakavao haau, kua pehē e naia kua kitia ki ai e fai vala toto kua moua he fakavao haau.

Nakai noa mo e tupetupe haau a loto. Mailoga e haau a tau manatu tupetupe, kae mahuiga lahi ke iloa e koe, nakai pehē kua positivi e tau fakakatoatoaaga he tau tivi ti kua moua mooli a koe he kenesā e hala fakavao.

Ko e tau vala toto i loto he fakavao haau, moua mai he tau fufua moko (polyps) ne kua kamata ke tupu i loto he hala fakavao haau, poke tau tama gagao ne fakahigoa ko e haemorrhoids. Maeke e tau gagao pehē nai ke fai tului ki ai. 

Ko e heigoa ka taute he maagaho nai?

To fai kumikumiaga fakamakutu ke iloa e kakano ne moua e tau vala toto ke he fakavao haau. Ko e tivi ne kua lahi e fakaaoga ki ai ke lata mo e tau faga mena pehē nai, ko e tivi fakamakutu he hala fakavao haau. (colonoscopy)

To fai tagata he fale tivi hala fakavao ka matutaki atu ke fakamau hifo e aho mo e tulā ka fano a koe ke taute e tivi fakamakutu he hala fakavao. To maeke ia koe he magaaho ia foki, ke huhū atu e tau huhū kia lautolu hagaao ke he tivi fakamakutu he hala fakavao. Maeke foki ia koe ke tutala ke he haau a ekekafo. 

Ko e heigoa e tivi fakamakutu he hala fakavao (colonoscopy)?

Ko e tivi fakamakutu he hala fakavao, to ha hā i ai e pulotu ekekafo po ke nosi ke hulu a loto he kili ne fakaliki aki e hala fakavao haau, fakaaoga e poki ata tote. Ko e poki ata tote nai, to tuku ai ke he matahiku he tama ka hoko loa tote, ti huhulu ki loto he muimui haau, ki loto he hala fakavao. Maeke ai he poki ata tote nai ke kitia a loto he hala fakavao haau mo e iloa kaeke kua fai lekua.

Maeke he tivi fakamakutu he hala fakavao haau ke moua e tau fufua moko (polyps) po ke kenesā a loto he hala fakavao. Nakai ko e kenesā e tau fufua moko (polyps), ka e maeke he tau fufua nai ke tupu mai e gagao kenesā kaeke ka molea e loga e tau tau. Kaeke kua moua, to uta kehe he tau fufua moko (polyps) ke taofi ke nakai moua a koe he kenesā. Ka uta kehe e tau fufua moko (polyps) to fakafano ke he fale laboratory ke kumikumi ko e fai gagao kenesā nakai ne kua moua mai he tau tega moui (cells). 

Fuafua ai toko 7 mai he 10 e tau tagata ne kua taute e tau tivi fakamakutu he hala fakavao (National Bowel Screening) ne kua moua e tau fufua moko (polyps).

7 mai he 100 e tau tagata ne kua taute e tivi fakamakutu he hala fakavao, ne kua fakamooli kua moua he gagao kenesā.

Fuafua ke he liga tolugofulumatolu e pasene he tau tagata ne kua moua he kenesā e hala fakavao, kua kamata laia e kenesā ke kitia. 

Mamahi nakai?

Falu he tau tagata ne taute e tivi he hala fakavao, logona e kehe ke he tino mo e fa tupetupe. To taute e tivi fakamakutu he hala fakavao, to atu ki a koe e taha tega vai ke inu e koe ke maeke ia koe ke mohe mo e nakai logona lahi e koe e tivi ka taute ai.

To ha hā i ai e ekekafo mo e nosi i loto he poko ke leveki mo e lagomatai a koe. 

Ko e heigoa haaku kua lata ke mautali ki ai mae tivi fakamakutu he hala fakavao?

To hoko e aho ke taute e tivi haau, kua mahuiga ke fano a koe ke fakavao to fano a koe ke tivi, ke maeke he tau pulotu tivi ke kitia mitaki e kili ne fakaliki aki a loto he hala fakavao haau. To ole atu e tau pulotu tivi ki a koe ke nakai kai falu a tau mena kai he tau aho tata atu ke he aho ka taute e tivi haau.

Kua mahuiga ke inu e vai fakameā a loto he hala fakavao haau, ke maeke ia koe ke fakavao mai oti e tau kiva ki fafo. To fakamaama atu e vai inu nai he tohi aponimene haau.

Fiha e leva he nofo au he fale gagao?

Fa laulahi he tivi fakamakutu he hala fakavao, ko e 1 e tulā he loa, kae kua mahuiga ia koe ke nofo he fale gagao ke fai tulā ka oti e tivi haau.

To fakatutala e pulotu nosi po ke pulotu ekekafo mo koe to taute e tivi he hala fakavao haau. Maeke foki ke tali e tau huhū haau, kaeke kua fai huhū a koe. To ole atu foki kia koe ke fakamooli mo e saini e tohi kua foaki e koe e fakaatāaga ke taute e tivi haau. Maeke he tau tagata lagomatai haau tuga e tau tagata he magafaoa po ke tau kapitiga haau ke fakataunonofo mo koe, to hoko e tulā fafati ke lata mo e tivi haau.

Nakai mitaki ke fakaholo a koe e peleōafi po ke fano ke gahua kaeke kua inu a koe he tau tega vai kua maeke ke fia mohe. 

Ko e heigao e tau lekua moua mai he tauteaga he tivi fakamakutu he hala fakavao haau?

Ko e tivi fakamakutu he hala fakavao haau, nakai fa fai lekua ke he puhala ka taute ai e tivi. Ka e mailoga lahi foki, tuga ni e tau puhala tivi he tau fale gagao, maeke ke fai lekua he falu a tau magaaho. Ha hā i ia e mailogaaga ne ke fai toto ka kitia ke he hala fakavao kaeke kua uta kehe e tau fufua moko (polyps), maeke ke toto a loto he hala fakavao, ti ka kelea lahi , to fai lekua a loto he hala fakavao. Kaeke ku a fai lekua pehē nai, to fai tauteaga foki ki mua ke lata mo koe.

Fai totogi kā kua lata ia au ke totogi mae hulu fakamakutu he hala fakavao, falu tivi foki mo e tau tului?

Ko e tivi fakamakutu he hala fakavao, falu tivi foki mo e tau tului, ne kua taute he fale gagao he fakatufono mae tau tagata oti, nakai fai totogi, kaeke kua atāina a koe ki ai.

Ka e kua ka fai hikiaga e aho aponimene haaku?

Fakamolemole, hea mai fakamatifi kia mautolu he magaaho ka iloa e koe kua nakai maeke a koe ke fakamooli e aho tivi fakamakutu he hala fakavao haau. Hea atu ke he numela foni ne tohia ki loto he tohi aponimene haau. To maeke ia mautolu ke liu fakamau foki taha aho mo e tulā ke taute e tivi fakamakutu he hala fakavao haau.

Ka e kua kaeke kua moua au he kenesā e hala fakavao? 

Kaeke kua fakamooli kua moua a koe he kenesā e hala fakavao, to fai kumikumiaga mo e tau pulotu specialist ke lagomatai a koe. Ko e tului ke lata mo e gagao kenesā he hala fakavao ko e surgery. Maeke foki ia koe ke moua e tau tului tuga e chemotherapy po ke radiotherapy.

Kautū nakai e tau tului he gagao kenesā he hala fakavao?

Tau tagata ne kua fakamooli kua moua poke kitia tuai ko e kamata laia e kenesā ki loto he hala fakavao, maeke ke fai tului ka kitia tuai.

Kaeke kua moua a koe he kenesā ti kua leva e tupu he kenesā ke he hala fakavao haau, uka lahi ke moua e tului ke maulu e gagao kenesā ha kua levaleva e moua e koe. 

Ke moua e tau fakalaulahiaga.

Ke moua e tau fakamaamaaga ke lata mo e tau lagomatai he tau fale gagao ke lata mo e tau tagata kua atāina ki ai, kumi atu e kupega hila Health New Zealand Te Whatu Ora po ke vilo atu e numela 0800 924 432

Tau fakaliliuaga he falu a tau vagahau motu ke he.

Ko e pepa nai maeke foki ia koe ke moua e tau fakamaamaga he tau fakaliliuaga ke he tau vagahau : Te Reo Māori, Cook Islands, Samoan, Fijian, Rotuman, Kiribati, Tongan, Tuvaluan, Vagahau Niue, Tokelauan, Simplified Chinese, Traditional Chinese, Korean, Hindi, Punjabi, Tagalog, Arabic and Burmese. 

TimeToBowelScreen.nz